fizika za osnovce
Kretanje
Mehaničko kretanje je promena položaja jednog tela u odnosu na neko drugo telo. Telo u odnosu na koje određujemo da li se neko telo kreće ili ne zove se referentno ili uporedno telo. Stanje kretanja zavisi od izbora referentnog tela, tako da telo može da miruje u odnosu na jedno referentno telo, a istovremeno da se kreće u odnosu na neko drugo referentno telo. Na primer, vi sad mirujete u odnosu na monitor svog računara, a krećete se (zajedno sa Zemljom) oko Sunca. U prvom slučaju referentno telo je monitor, a u drugo slučaju referentno telo je Sunce. Zato se kaže da su sva kretanja (a i mirovanja) relativna.
U toku kretanja telo opisuje stvarnu ili zamišljenu liniju koja se zove trajektorija ili putanja (kada se krećete kroz sneg za vama ostaju tragovi, pa je trajektorija stvarna linija, a kada se krećete po betonu za vama ne ostaju tragovi, pa je trajektorija zamišljena linije. Prema obliku putanje kretanja se dela na pravolinijska i krivolinijska.
Dužina putanje koju telo pređe u toku kretanja zove se pređeni put. Pređeni put je fizička veličina koje se obeležava slovom s, a osnovna jedinica mere kojom se izražava pređeni put je metar [m], a često se koristi i kilometare [km].
Svako kretanje ima svoj početni i završni trenutak i vreme trajanja. Koliko dugo je trajalo neko kretanje predstavlja vreme kretanja i obeležava se slovom t, a osnovna jedinica kojom se izražava vreme je sekunda [s], a često se koristi i čas [h].
Pošto neće sva tela da pređu put iste dužine za isto vreme, na primer od jednog do drugog zida učionice učeniku treba nekoliko sekundi, a da bi puž prešao isto to rastojanje potrebno mu je nekoliko sati, uvodi se fizička veličina koja povezuje pređeni put i vreme. Ta fizička veličina zove se brzina.
Brzina se obeležava slovom v, a osnovna jedinica mere kojom se izražava brzina je metar u sekundi [m/s], a još se često koristi kilometar na čas [km/h]. U principu, svaka jedinica mere koja se dobija deljenjem jednice za pređeni put i za vreme predstavlja jedinicu brzine.
Prema brzini kretanja se dele na ravnomerna i promenljiva. Kod ravnomernih kretanja brzina tela u toku kretanja se ne menja i telo za isto vreme prelazi iste dužine puta, a kod promenljivih kretanja, brzina tela se menja - povećava ili smanjuje, pa samim tim telo za isto vreme prelazi različite dužine puta. Ako se brzina tela povećava takvo promenljivo kretanje je ubrzano, a ako se brzina tela smanjuje onda je kretanje usporeno.
Najjednostavniji oblik kretanja u prirodi je ravnomerno pravolinijsko kretanje. To je kretanje po pravoj putanji pričemu telo u jednakim vremenskim itervalima prelazi jednake dužine puta (kreće se stalnom brzinom). Ovaj oblik kretanja je veoma redak i ravnomerno pravolinijski se kreću samo talasi kroz homogenu sredinu.
Brzina spada u vektorske fizičke veličine tj. brzina je određena pravcem, smerom i intenzitetom (brojnom vrednošću).
To znači da nije dovoljno da znamo samo brojnu vrednost brzine npr. 25 m/s, već i pravac i smer kretanja npr. vertikalan pravac, smer naniže